Retina, vücudun aynası gibidir ve birçok sistemik hastalığın tanısı ilk olarak retina bulguları ile konulabilmektedir. Görme duyumuzun merkezinde yer alan retina, ışığı algılayan ve beyne ileten ince bir sinir tabakasıdır. Retina sağlığındaki herhangi bir bozulma, görme kaybına kadar gidebilen ciddi göz hastalıklarına yol açabilir.
Diyabet (şeker hastalığı), hipertansiyon, kolesterol yüksekliği, kalp hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları, romatizma hastalıkları, kan hastalıkları ve kanser gibi birçok hastalık göz tutulumu yapmaktadır. Ayrıca görme merkezimiz olan sarı noktanın çeşitli türleri(yaşa bağlı sarı nokta hastalığı, sarı noktada zar, çekinti, delik, ödem oluşumu), retinada yırtık ve ayrılma (dekolman), damar tıkanıklıkları gibi birçok hastalık gelişebilmektedir.
Onun için göz kontrolleri sırasında mutlaka rutin olarak retina muayenesi de yapılmalıdır. Diyabet gibi sistemik bir hastalık tanısı alanların da belli aralıklarla retina muayenesi yaptırmaları çok önemlidir. Muayene aralıkları hastalığın süresi, gözde tutulum varlığı ve şiddetine göre değişkenlik göstermektedir.
Retina Hastalıkları Nelerdir?
Retina hastalıkları farklı nedenlerle ortaya çıkabilir ve bazıları görme kaybına yol açabilecek kadar ciddi olabilir.
1. Retina Dekolmanı (Retina Ayrılması): Retinada yırtık / çekinti oluşması ve retina tabakasının altında sıvı birikmesi sonucunda retinanın normal yerinden ayrılmasıdır. Retina dekolmanı gelişen gözlerde görme fonksiyonlarında ciddi kayıp olur. Bu durum acil cerrahi müdahale gerektirir. Sadece retina yırtığı var ve retina dekole olmamış yani yerinden ayrılmamışsa, yırtığın etrafını laser ile kapatmak çözüm olur ve cerrahiye gerek kalmaz.
2. Diyabetik Retinopati: Diyabet hastalarında yüksek kan şekeri, retina damarlarına zarar vererek görme kaybına yol açabilir. Erken teşhis edilmediğinde ilerleyici ve kalıcı bir hastalıktır. Şiddeti, diyabetin süresi, kontrolsüzlüğü, eşlik eden hipertansiyon, kolesterol yüksekliği gibi durumlarla yakından ilişkilidir.
3. Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (Sarı Nokta Hastalığı): Genellikle ileri yaşlarda görülen bu hastalık, merkezi görmeyi etkileyerek uzak ve yakın görmeyi zorlaştırır. İlerleyici bir hastalıktır ve yakın takip gerektirir. Kuru tipinde izlem ve vitamin kullanımı, yaş / ıslak tipinde izlem ve vitamin desteği dışında göz enjeksiyonları gereklidir.
4. Retinitis Pigmentosa (Gece Körlüğü): Genetik geçişli olan bu hastalık, genellikle gece veya loş ışıkta görme kaybına neden olur. İlerleyen dönemlerde görme alanını daraltarak tünelden görme hissi ve kalıcı görme kaybına yol açabilir.
5. Makula Ödemi ve Makula Deliği: Makula bölgesinde sıvı birikmesi veya delik oluşması, merkezi görme kaybına sebep olabilir. Makula ödemi genellikle diyabet, üveit, retina damar tıkanıklıkları veya cerrahi girişimler sonrası gelişebilir. Makula deliği ise travma, diyabet, yüksek miyopi, yaşa bağlı retina yüzey bozuklukları, üveit gibi durumlarda gelişebilir.
Retina Hastalıklarının Nedenleri
Retina hastalıkları birçok farklı faktöre bağlı olarak gelişebilir. Bunlar arasında yaş, genetik yatkınlık, sistemik hastalıklar ve çevresel etkenler yer alır.
Retina hastalıklarının en önemli nedenlerinden biri yaşlanma sürecidir. Özellikle yaşa bağlı makula dejenerasyonu (sarı nokta hastalığı), ileri yaşlarda daha sık görülür. Ayrıca, ailede retina hastalığı öyküsü olan kişilerde genetik yatkınlık nedeniyle risk daha yüksektir.
Diyabetik retinopati, şeker hastalığına bağlı olarak retina damarlarında meydana gelen hasarlar sonucu ortaya çıkar. Benzer şekilde, yüksek tansiyon (hipertansiyon) da retina damarlarında tıkanma, kanama ve sıvı sızmasına yol açarak görme kaybına sebep olabilir.
Göz yaralanmaları, retina tabakasında yırtılmalara ve hasara neden olabilir. Ayrıca, bazı göz enfeksiyonları ve iltihaplanmalar (örn. üveit) retina sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Sigara kullanımı, retina hastalıklarının gelişimini hızlandıran önemli bir faktördür. Ayrıca, düşük antioksidan içeren beslenme alışkanlıkları, retina hücrelerinin zamanla hasar görmesine neden olabilir.
Retina Hastalıklarının Belirtileri
Retina hastalıkları, bazen yavaş ilerleyen görme bozuklukları bazen de ani görme kaybı ile kendini gösterir. Retina hastalıklarının belirtileri şunlardır:
-
Görme yetisinde giderek artan bulanıklık veya belirli alanlarda keskinlik kaybı, retina rahatsızlıklarının ilk belirtileri arasında yer alır. Özellikle diyabetik retinopati ve makula dejenerasyonu gibi hastalıklarda bu durum yaygındır.
-
Gözde şimşek çakması hissi veya uçuşan siyah noktalar (floaters), retina yırtığı, retina dekolmanı, makula deliği ve arka üveit gibi ciddi hastalıkların işareti olabilir. Bu tür belirtiler aniden ortaya çıkarsa, vakit kaybetmeden bir göz doktoruna başvurmak gerekir.
-
Retina hastalıkları nedeniyle gözün belirli bölgelerinde karanlık veya kör noktalar oluşabilir. Bu durum, özellikle makula ödemi, retinitis pigmentosa, retina nekrozu, retina damar tıkanıklıkları gibi hastalıklarda belirgindir.
-
Renkleri olduğundan soluk veya farklı tonlarda görmek, retina tabakasındaki sinir hücrelerinin zarar gördüğünü gösteren bir belirtidir. Özellikle makula ve görme siniri hastalıkları, renk görme duyusunu ciddi şekilde etkileyebilir.
Retina Hastalıklarının Teşhis Yöntemleri
Retina hastalıkları erken teşhis edildiğinde, görme kaybının önüne geçmek veya ilerlemesini yavaşlatmak mümkün olabilir. Retina hastalıklarının tanısında aşağıdaki yöntemler kullanılabilir.
1. Göz Dibi (Fundus) Muayenesi: Göz doktorları, göz bebeğini genişleten damlalar kullanarak retina ve göz sinirlerini detaylı bir şekilde inceleyebilir. Bu yöntemle retina yırtıkları, retinanın damarsal hastalıkları, genetik hastalıkları ve üveit tespit edilebilir.
2. Optik Koherens Tomografi (OCT): OCT, retina tabakasının detaylı kesit görüntülerini oluşturan bir görüntüleme yöntemidir. Retina ödemleri, makula deliği ve sarı nokta hastalığı gibi durumların teşhisinde oldukça etkilidir.
3. Florosein Anjiyografi: Bu testte, hastaya damar yolu ile florosein adlı özel bir boya enjekte edilir. Daha sonra retina damarlarının durumu fotoğraflanarak kanama, sıvı sızması ve damar tıkanıklıkları değerlendirilir. Diyabetik retinopati, makula hastalıkları, üveitler, Behçet hastalığında yaygın olarak kullanılır.
4. Elektroretinografi (ERG): ERG, retina hücrelerinin ışığa verdiği tepkileri ölçen bir testtir. Retinitis pigmentosa ve diğer kalıtsal retina hastalıklarının teşhisinde kullanılır.
5. Göz Ultrasonu: Özellikle göz içi kanamalar ve retina dekolmanı gibi durumlarda, retinanın detaylı görüntüsünü almak için göz ultrasonu yapılabilir. Kornea bulanıklığı, katarakt gibi göz dibinin görünmesini engelleyen durumlarda ultrason çok yardımcıdır.
6. Görme Alanı Testi: Bu test, gözün merkezi ve çevresel görme alanını değerlendirerek retina veya optik sinir hastalıklarının teşhisinde yardımcı olur.
Düzenli göz muayeneleri, özellikle diyabet, hipertansiyon veya genetik yatkınlığı olan kişilerde hayati öneme sahiptir. Belirtiler ortaya çıkmadan önce retina hastalıkları tespit edilebilir. Erken teşhis edilen retina hastalıkları, uygun tedavi yöntemleri ile kontrol altına alınabilir.
Retina Hastalıklarının Tedavi Seçenekleri
Retina hastalıklarının tedavisinde hastalığın türüne, ilerleme seviyesine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak farklı yöntemler uygulanabilir. Erken teşhis edilen retina hastalıkları genellikle kontrol altına alınabilir ve görme kaybı önlenebilir.
1. İlaç Tedavileri
Bazı retina hastalıkları, ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Anormal damar oluşumunu engelleyen göz enjeksiyonları retina ödemini ve kanamaları azaltır. Göz içine belirli aralıklarla enjekte edilirler. Özellikle yaşa bağlı makula dejenerasyonu gibi hastalıklarda omega 3, çinko, C, E vitaminleri, resveratrol, lutein… gibi maddeler içeren takviyeler önerilir.
2. Lazer Tedavileri
Lazer tedavisi, retina hastalıklarının ilerlemesini durdurmak veya hasarı onarmak için sıkça kullanılan bir yöntemdir.
Fokal Lazer Tedavisi: Diyabetik retinopati veya makula ödeminde sızıntı yapan damarları kapatmak için uygulanır. Ödemi azaltarak görme kaybını önlemeye yardımcı olur.
Panretinal Fotokoagülasyon (PRP): Proliferatif diyabetik retinopati hastalarında anormal damar oluşumunu engellemek için kullanılır. Beslenmesi bozulmuş retina alanlarına lazer ışınları uygulanarak yeni damar gelişimi durdurulur.
3. Cerrahi Müdahaleler
Bazı ileri seviyedeki retina hastalıklarında, görmeyi korumak veya iyileştirmek için cerrahi işlemler gerekebilir.
- Vitrektomi Ameliyatı: Retina dekolmanı, göz içi kanamalar ve ileri diyabetik retinopati gibi hastalıklarda uygulanır. Göz içindeki hasarlı dokular ve kanamalar temizlenerek retina yeniden yapıştırılır. Mikrocerrahi tekniklerle yapılan vitrektomi, günümüzde oldukça başarılı sonuçlar vermektedir.
- Pnömatik Retinopeksi: Retina dekolmanı durumunda, göz içine gaz kabarcığı enjekte edilerek retina yerine oturtulur. Retina dekolmanının yeri ve tuttuğu alan bu tedavi seçiminde belirleyicidir. Hastanın belirli bir pozisyonda yatması gerekir.
- Skleral Çökertme (Scleral Buckling): Retina yırtıklarının kapatılması için gözün dış yüzeyine silikon bant yerleştirilerek retina desteklenir. Genellikle genç hastalarda ve geniş yırtıklarda tercih edilir.
- Biyonik Göz ve Yapay Retina: Ağır görme kaybı yaşayan hastalar için, yapay retina implantları ve biyonik göz teknolojileri geliştirilmektedir.
